Εποχιακοί Μελισσοκομικοί Χειρισμοί

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ – ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ – ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ – ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ – ΜΑΡΤΙΟΣ – ΑΠΡΙΛΙΟΣ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

Οι δύο πρώτοι μήνες του χρόνου θεωρούνται κρίσιμοι για την επιβίωση του μελισσοσμήνους. Το χειμώνα η ωοτοκία στα περισσότερα μελίσσια διακόπτεται (στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα), ενώ σε άλλα (νοτιότερες περιοχές) είναι ελάχιστη, με αποτέλεσμα να μειωθεί ο πληθυσμός αρκετά. Το μελίσσι αυτή την εποχή αποτελείται από τις φθινοπωρινές μέλισσες, που όπως είναι γνωστό ζούνε περισσότερο, γιατί «κουράζονται» λιγότερο από τις μέλισσες που γεννιούνται την άνοιξη.

Προς το τέλος του χειμώνα (Ιανουάριος-Φεβρουάριος) με αρχές της άνοιξης ξαναρχίζει η ωoτοκία και έτσι γεννιούνται νέες μέλισσες, οι συνθήκες όμως για τα μελίσσι παραμένουν αντίξοες. Ο ρυθμός με τον οποίο ανανεώνεται ο πληθυσμός είναι ακόμη αργός και δεν αντισταθμίζει την απώλεια των γερασμένων πλέον φθινοπωρινών μελισσών, με αποτέλεσμα να παρατηρείται ακόμη μεγαλύτερη μείωση του πληθυσμού. Είναι κάτι το φυσιολογικό και αναμενόμενο και δεν θα πρέπει ο μελισσοκόμος να πανικοβληθεί ή να θεωρήσει ότι κάτι ανεξήγητο συμβαίνει στα μελίσσια του (κινδυνολογίες), αλλά έχοντας γνώση της κατάστασης να έχει τεταμένη την προσοχή του, ώστε να τη διαχειριστεί ορθά.

Την εποχή αυτή οι τροφές καταναλώνονται γρήγορα λόγω της παρουσίας γόνου, η συλλογή νέκταρος είναι μικρή και οι παγωνιές το βράδυ συχνές. Οι αντίξοες αυτές συνθήκες συμβάλουν στο να χαθούν πολλά μελίσσια και αναφέρεται ως «κρίσιμο στάδιο».

Στο στάδιο αυτό μεγάλη σημασία έχει οι επιθεωρήσεις του μελισσοκόμου να είναι περιορισμένες και χωρίς να αφαιρούνται τα πλαίσια από την κυψέλη, ώστε να μη διαταράσσεται η μελισσόσφαιρα. [Θυμίζω στο σημείο αυτό -για τους νεότερους μελισσοκόμους κυρίως- ότι το χειμώνα οι μέλισσες «συναθροίζονται» στο κέντρο της κυψέλης και με συνεχείς συσπάσεις των θωρακικών τους μυών παράγουν θερμότητα.] Οι επισκέψεις στο μελισσοκομείο πρέπει να περιορίζονται σε επισκέψεις όπου θα διαπιστωθεί η επάρκεια των τροφών και εάν π.χ. έχουν αναποδογυρίσει οι κυψέλες από τον αέρα ή αν η βροχή ή το χιόνι έχει δημιουργήσει προβλήματα κλπ.

Έχουμε ήδη αναφέρει στο προηγούμενο τεύχος ότι έχουμε φροντίσει το μελίσσι μας να ξεχειμωνιάσει έχοντας στη διάθεσή του επαρκείς ποσότητες τροφής (πλαίσια με μέλι). Αν ωστόσο κινδυνεύσει από λιμοκτονία το χειμώνα, θα πρέπει να τροφοδοτηθεί με επιπλέον μέλι. Το μέλι δίνεται είτε με α) κηρήθρες με σφραγισμένο μέλι (τα σφραγισμένα κελιά απολεπίζονται πριν δοθούν τα πλαίσια στο μελίσσι) είτε με β) κρυσταλλωμένο μέλι (τοποθετείται ανάποδα πάνω ακριβώς από τη μελισσόσφαιρα σε τροφοδότες –θα μπορούσαμε να βάλουμε το μέλι σε μεταλλικό δοχείο, να κάνουμε κάποιες μικρές οπές στο κάτω μέρος, να το τοποθετήσουμε πάνω από τους κηρηθροφορείς και να το προστατεύσουμε τοποθετώντας το εντός ενός δεύτερου μικρότερου ορόφου). Δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι οι μέλισσες για να διαλύσουν τους κρυστάλλους μελιού χρειάζεται να έχουν στη διάθεσή τους νερό.

Το μέλι είναι η φυσική ιδιοπαραγόμενη τροφή της μέλισσας, γι’ αυτό και πλεονεκτεί σε σχέση με τις άλλες ζαχαρούχες τροφές. Αν και η τροφοδότηση με μέλι μπορεί να θεωρηθεί ως αντιοικονομικό μέτρο, ωστόσο είναι η καλύτερη λύση σε καταστάσεις «έκτακτης ανάγκης». Βέβαια, είναι αυτονόητο ότι τα μέλια τροφοδοσίας πρέπει να είναι γνωστής προέλευσης, δηλαδή δικά μας μέλια από υγιή μελίσσια, για να μη μεταδώσουμε ασθένειες στο μελισσοκομείο μας. Το κρυσταλλωμένο μέλι είναι πιθανό να προκαλέσει δυσεντερίες.

Το χειμώνα δεν τροφοδοτούμε με σιρόπι, γιατί αυξάνουμε την υγρασία στην κυψέλη και ευνοούμε την ανάπτυξη ασθενειών. Επιπλέον, το σιρόπι μπορεί να ξινίσει και να προκαλέσει δυσεντερίες. Σοβαρό πρόβλημα μπορεί να δημιουργηθεί και γιατί το σιρόπι λειτουργεί διεγερτικά ως προς την ανάπτυξη του μελισσιού. Οι μέλισσες «ξεγελιούνται», ιδιαίτερα σε μέρες που η θερμοκρασία αυξάνεται λίγο, π.χ. αλκυονίδες ημέρες, βγαίνουν προς συλλογή νέκταρος, αλλά τελικά δεν καταφέρνουν να επιστρέψουν στην κυψέλη.

Επίσης, την εποχή αυτή, αλλά όχι πριν ξεπεραστούν τα κρύα και οι παγωνιές, κατάλληλη είναι και η τροφοδότηση με ζαχαροζύμαρο. Το ζαχαροζύμαρο δεν πρέπει να δίνεται πριν ξεπεραστούν τα κρύα και οι παγωνιές, γιατί προκαλεί διέγερση για εκτροφή γόνου, με αποτέλεσμα ο γόνος στα ακριανά πλαίσια να μην καλύπτεται από τη μελισσόσφαιρα, να παγώσει ή να εμφανίσει ασκοσφαίρωση.

Τώρα μόνο είναι η κατάλληλη εποχή για αντιμετώπιση ασθενειών, γιατί δεν ρυπαίνουμε το μέλι με κατάλοιπα σκευασμάτων. Ιδιαίτερα για τη βαρρόα, στις περιοχές που δεν υπάρχει γόνος κάθε αντιμετώπιση με εγκεκριμένο σκεύασμα είναι πιο αποτελεσματική, αν ακολουθηθούν όλες οι υπόλοιπες οδηγίες χρήσης του φαρμάκου. Θυμίζουμε ότι μέρος της ζωής της η βαρρόα την περνάει μέσα στα σφραγισμένα κελιά του γόνου και άρα εκεί δεν μπορεί να τη «βρει» και να την εξοντώσει κανένα φάρμακο. Έτσι, λοιπόν δεν έχει κανένα νόημα να προσπαθούμε να απαλλαγούμε από τη βαρρόα όταν το μελίσσι έχει γόνο και άρα κρυμμένα μέσα στα σφραγισμένα κελιά πολλά ακάρεα, που το οποιοδήποτε φάρμακα δεν θα επηρεάσει. Βέβαια, ούτε λόγος για «προληπτικές» επεμβάσεις.

Αναφορικά με τις ασθένειες, ο μελισσοκόμος πρέπει να έχει κατά νου ότι ο εγκλεισμός των μελισσών στην κυψέλη λόγω καιρικών συνθηκών ευνοεί την αύξηση της υγρασίας στην κυψέλη. Επιπλέον, αν ενοχληθεί το μελίσσι ή αν τροφοδοτηθεί σε λάθος χρονική στιγμή, αυτό οδηγεί στο να αυξηθεί η μεταβολική του δραστηριότητα, να αυξηθούν τα περιττώματα στην κυψέλη και τελικά να ευνοηθεί η νοζεμίαση.

Είναι καιρός να αρχίζει ο μελισσοκόμος να οργανώνει το σχέδιο διαχείρισης της μελισσοκομικής τους εκμετάλλευσης για τη χρονιά που έρχεται. Το πρόγραμμα αυτό εξαρτάται τόσο από τη μελισσοκομική παράδοση της περιοχής, όσο και από τη ζήτηση της αγοράς, το διαθέσιμο κεφάλαιο του μελισσοκόμου τόσο σε χρόνο όσο και σε χρήμα, αλλά και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν και συνεπώς και τις διαθέσιμες ανθοφορίες. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο τόσο το σχέδιο διαχείρισης όσο και οι εργασίες του μελισσοκόμου να καταγράφονται σε ένα αρχείο, ένα είδος ημερολόγιου του μελισσοκόμου.

Την τακτική αυτή ήδη πρέπει να εφαρμόζουν οι μελισσοκόμοι που είναι ενταγμένοι σε πρόγραμμα βιολογικής μελισσοκομίας, και είναι χρήσιμο για να αντιλαμβάνεται ο μελισσοκόμος το πώς οι εργασίες του, οι τροφοδοσίες του, οι μεταφορές του, οι επεμβάσεις του ωφελούν ή καταπονούν τα μελίσσια του. Είναι ένας τρόπος ο μελισσοκόμος να μαθαίνει από τα λάθη του και να μπορεί να παρακολουθήσει την πορεία της εκμετάλλευσής του σε βάθος χρόνου.

Στα πλαίσια του σχεδίου διαχείρισης της μελισσοκομικής εκμετάλλευσης θα πρέπει να σχεδιαστούν και οι πρώτες μεταφορές του χρόνου στις διαθέσιμες ανθοφορίες.

 

Ανθοφορίες- μελιτοφορίες: αμυγδαλιά, μουσμουλιά, δενδρολίβανο, ρείκι, οξαλίδα (ξινήθρα), φουντουκιά,

Αμυγδαλιά: από τα τέλη Ιανουαρίου ξεκινά η ανθοφορία των πρώιμων ποικιλιών της αμυγδαλιάς, που με τη γύρη της θα δώσει το πρώτο ερέθισμα στις μέλισσες για εκτροφή γόνου και με το νέκταρ της θα βοηθήσει στην ανάπτυξη του μελισσιού. Συνήθως, δεν αποθηκεύεται μέλι αμυγδαλιάς, αφού η τροφή που συλλέγεται από το μελίσσι αυτή την εποχή χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη. Το περίσσευμα σε μέλι θα έρθει αργότερα. Δεν πρέπει να ξεχνά ο μελισσοκόμος ότι κατά το διάστημα αυτό ξεκινούν και οι ψεκασμοί των αμυγδαλεώνων με ποικίλα φυτοπροστατευτικά σκευάσματα και έτσι πρέπει τα μελίσσια να μετακινηθούν έγκαιρα μετά την εκμετάλλευση της ανθοφορίας, ώστε να αποφευχθεί η δηλητηρίαση των μελισσών αλλά κυρίως η ρύπανση των προϊόντων της μέλισσας.

Μουσμουλιά :ανθίζει το χειμώνα.

Φουντουκιά: δίνει άφθονη γύρη.

Ανοιξιάτικο ρείκι : η ανθοφορία ξεκινά νωρίς το Φεβρουάριο. Αν τα μελίσσια μείνουν περιορισμένα, λόγω καιρού, όταν βρίσκονται στο ρείκι, μπορεί να παρουσιάσουν δυσεντερίες.

Δενδρολίβανο: η άνθιση επεκτείνεται από Σεπτέμβριο ως μέσα Μαΐου. Δίνει μεγάλη ποσότητα και καλής ποιότητας μέλι. Οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες δεν επηρεάζουν την ανθοφορία του. Πρέπει να διαδοθεί σε περιοχές όπου ξεχειμωνιάζουν μελίσσια και να χρησιμοποιηθεί στις φυτοκαλύψεις δημόσιων εκτάσεων, αφού είναι και εξαιρετικά ανθεκτικό ως φυτό.

Οξαλίδα (ξυνάκι, ξυνήθρα): οι μέλισσες το προτιμούν κυρίως πρωινές ώρες. Η ανθοφορία ξεκινά από τα μέσα του χειμώνα και βοηθά στη γρήγορη ανάπτυξη των μελισσιών, λόγω της άφθονης γύρης που δίνει.

ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ

Καθώς προχωρά ο καιρός, αυξάνεται ο πληθυσμός των μελισσών, εντατικοποιείται η ωοτοκία της βασίλισσας και έτσι έχουμε και παράλληλη αύξηση γόνου.

Τους πρώτους μήνες της άνοιξης τα μελίσσια μπορεί να κινδυνεύουν από λιμοκτονία, γιατί τα αποθέματα των τροφών που είχαν για ξεχειμώνιασμα τελείωσαν και δε βρίσκουν τροφές στη φύση ή οι θερμοκρασίες είναι τέτοιες που δεν επιτρέπουν το πέταγμα για συλλογή. Οι μέλισσες είναι ακίνητες με χωμένα τα κεφάλια μέσα στα κελιά. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει αρχικά να ραντιστούν με σιρόπι και όταν δείξουν σημάδια ζωής να τροφοδοτηθούν με μέλι ή σιρόπι.

Καθώς ανοίγει ο καιρός και πλέον είναι δυνατές οι επιθεωρήσεις της κατάστασης των μελισσιών, επιθεωρούμε λεπτομερώς για παρουσία ασθενειών του γόνου και για να τσεκάρουμε την ύπαρξη της βασίλισσας και την ποιότητά της. Εντοπίζουμε τα μελίσσια των οποίων οι βασίλισσες θα αντικατασταθούν. Αντικαθιστούμε όσες βασίλισσες είναι γηρασμένες ή ελαττωματικές. Θυμίζω σε αυτό το σημείο ότι παρόλο που μια βασίλισσα μπορεί να ζήσει έως και 4 χρόνια, ο μελισσοκόμος πρέπει να την κρατά για 2 χρόνια στο μελίσσι του και μετά να την αλλάζει. Η νέα βασίλισσα γεννά περισσότερα αυγά και εκκρίνει περισσότερη ποσότητα φερομόνης, γεγονός που κάνει πιο αισθητή την παρουσία της στο μελίσσι και επιπλέον μειώνεται η πιθανότητα σμηνουργίας.

Αν κάποιος κρατά ημερολόγιο ή τηρεί ένα αρχείο για το μελισσοκομείο του μπορεί εύκολα να γνωρίζει την ηλικία των βασιλισσών του και να τις αντικαθιστά όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου. Μια ακόμη καλή πρακτική είναι το σημάδεμα της βασίλισσας. Με το σημάδεμα ο μελισσοκόμος μπορεί αφενός να την εντοπίζει πανεύκολα κατά τις επιθεωρήσεις, αλλά και να ξέρει την ηλικία της με την πρώτη ματιά. Μπορεί επίσης να διαπιστώσει αν έχει αντικατασταθεί η βασίλισσα από το μελίσσι για κάποιο λόγο. Η ηλικία προσδιορίζεται από το χρώμα του «σημαδιού». Η επιλογή του χρώματος που θα βάψουμε το θώρακα της βασίλισσας στηρίζεται σε διεθνή κώδικα χρωμάτων και για το 2008 είναι το κόκκινο. [Σημ.:αν δε μπορεί κάποιος να απομονώσει τη βασίλισσα και να τη μαρκάρει με ειδικά χρώματα που υπάρχουν για το σκοπό αυτό στο εμπόριο, υπάρχουν και ειδικά κλουβάκια για την περίσταση].

Καλό είναι ο πληθυσμός των μελισσιών να εξισώνεται την άνοιξη για να γίνονται ταυτόχρονα οι επεμβάσεις σε όλα τα μελίσσια, δυνατά μελίσσια να συλλέγουν νέκταρ και γύρη και τελικά να αυξάνεται η παραγωγή μελιού. Οι συνενώσεις να γίνονται τώρα, αν δεν είναι απαραίτητες το φθινόπωρο για το ασφαλές ξεχειμώνιασμα των μελισσών. Αλλιώς, μπορούμε να ενισχύσουμε τα αδύνατα μελίσσια με πλαίσια υγιή, σφραγισμένου γόνου από άλλα μελίσσια.

 

ΣΥΝΕΝΩΣΕΙΣ ΜΕΛΙΣΣΙΩΝ

Με εφημερίδα: βάζουμε τα μελίσσια το ένα πάνω στο άλλο και ανάμεσα, για λίγες ώρες, βάζουμε ένα φύλλο εφημερίδας με μικρές τρύπες. Περνώντας από τις τρύπες οι μέλισσες σταδιακά επικοινωνούν και αλλάζουν τροφή μεταξύ τους και έτσι μεταφέρονται και οι φερομόνες τους. Τελικά οι ίδιες οι μέλισσες αφαιρούν την εφημερίδα σταδιακά και η συνένωση είναι ειρηνική.

Με τσίπουρο ή άλλα αρώματα: ραντίζουμε τις μέλισσες με νερό που έχουμε ρίξει γλυκάνισο ή κρασί ή μελισσόχορτο μέσα ή με τσίπουρο και η συνένωση γίνεται ειρηνικά χωρίς άλλες ενέργειες.

Για να διεγείρουμε την ωοτοκία της βασίλισσας τα μελίσσια πρέπει να τροφοδοτούνται καθημερινά με περίπου 200 – 250ml σιρόπι (1:1) για 15 συνεχείς ημέρες. Μεγαλύτερη ποσότητα σιροπιού μπορεί να συμβάλλει αρνητικά, «μπλοκάροντας» το διαθέσιμο χώρο ωοτοκίας της βασίλισσας.

Η διεγερτική τροφοδοσία δεν πρέπει να γίνεται σε ακατάλληλο καιρό, γιατί οι μέλισσες «ξεγελιούνται» από την τροφοδοσία, πετούν για να συλλέξουν τροφές και χάνονται. Επίσης, επεκτείνεται ο γόνος και οι μέλισσες αδυνατούν να τον θερμάνουν.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της διεγερτικής τροφοδοσίας είναι η παρουσία γύρης. Χωρίς τη γύρη η βασίλισσα γεννά, αλλά ο γόνος δεν εκτρέφεται. Επίσης, απαραίτητη είναι η ύπαρξη κηρηθρών με άδεια και καθαρά κελιά κοντά στη γονοφωλιά.

Ο διαθέσιμος χώρος για να γεννήσει η βασίλισσα αυξάνεται με:

Ø μετατόπιση των κεντρικών κηρηθρών με γόνο σε ακριανές θέσεις της γονοφωλιάς.

Ø με περιστροφή των ακριανών κηρηθρών της γονοφωλιάς, όταν είναι καλυμμένες με γόνο μόνο από την εσωτερική πλευρά, ώστε η πλευρά με τα άδεια κελιά να μετακινηθεί προς το εσωτερικό.

Ø απολεπίζονται κελιά με μέλι που βρίσκονται επάνω από το γόνο, για να αφαιρέσουν οι μέλισσες από εκεί το μέλι και έτσι η βασίλισσα να έχει χώρο να γεννήσει.

Ø τοποθετούνται κτισμένες κηρήθρες με άδεια κελιά δίπλα στο γόνο.

Ø σε διώροφα μελίσσια η βασίλισσα μπορεί να βρίσκεται στον επάνω όροφο, που είναι πιο ζεστά, για να γεννήσει και οι μέλισσες αποθηκεύουν στον κάτω όροφο γύρη. Ο μελισσοκόμος αναστρέφει τους ορόφους, ώστε η βασίλισσα με το γόνο να βρεθούν στο κάτω πάτωμα. Όταν η βασίλισσα γεννήσει εκεί, ξαναμετακινούμε τους ορόφους.

Την άνοιξη τα μελίσσια χτίζουν εντατικά και ο μελισσοκόμος μπορεί να το εκμεταλλευτεί για να αντικαταστήσει τις παλιές και μαυρισμένες κηρήθρες που: 1) αποτελούν εστία μόλυνσης 2)επηρεάζουν την ποιότητα του μελιού λόγω της συγκέντρωσης καταλοίπων φαρμάκων στο κερί 3) για τον ίδιο λόγο η κηρήθρα μπορεί να γίνει τοξική για το γόνο. 4) συντελούν στην κατασκευή περισσότερων κηφηνοκελιών - έμμεσα αυξάνεται ο πληθυσμός της βαρρόα. Κάθε χρόνο πρέπει να αντικαθιστούμε τουλάχιστον το 25% των κηρηθρών.

Φύλλα κηρήθρας τοποθετούμε όταν το μελίσσι είναι σε θέση να χτίσει δηλαδή όταν η θερμοκρασία έχει ξεπεράσει τους 13-15 ^οC, όταν υπάρχουν γύρη και νέκταρ διαθέσιμα στη φύση, όταν υπάρχει γόνος και αρκετές νεαρές μέλισσες-χτίστριες.

Όσο περνάει ο καιρός, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη σμηνουργία, το φυσικό τρόπο πολλαπλασιασμού ενός μελισσιού, όπου το μελίσσι χωρίζεται και ένα μέρος των εργατριών μαζί με την παλιά βασίλισσα αφήνει τη φωλιά προς αναζήτηση νέας φωλιάς, ενώ οι υπόλοιπες εργάτριες μένουν στην παλιά φωλιά με έναν αριθμό βασιλικών κελιών έτοιμων να δώσουν καινούριες βασίλισσες. Η σμηνουργία προκαλείται κυρίως από : α) συνωστισμό και έλλειψη χώρου για να γεννήσει η βασίλισσα β) έλλειψη χώρου για αποθήκευση τροφών γ) μείωση της ποσότητας της φερομόνης της βασίλισσας – γερασμένη βασίλισσα.

Άρα ένα επιπλέον μέλημα του μελισσοκόμου είναι να δώσει επιπλέον χώρο στα μελίσσια του. Ο χώρος αυξάνεται με προσθήκη κτισμένων ή άκτιστων κηρηθρών ή ορόφων. Οι άκτιστες κηρήθρες τοποθετούνται αμέσως μετά το γόνο και ποτέ ανάμεσα στο γόνο, γιατί τότε προκαλούν τη σμηνουργία αντί να την προλάβουν. Αν βάλουμε νέο όροφο, στον κάτω όροφο αφήνεται η βασίλισσα και 1 πλαίσιο γόνου και συμπληρώνεται με κενές κηρήθρες, ενώ επάνω μεταφέρονται τα υπόλοιπα πλαίσια. Παρεμβάλλεται βασιλικό διάφραγμα και επάνω ανοίγεται είσοδος.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ – ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

 

Τα μελίσσια θα πρέπει να ξεχειμωνιάσουν με ικανοποιητικό και ανανεωμένο πληθυσμό, με νέες και γόνιμες βασίλισσες, να είναι υγιή και να έχουν άφθονη τροφή.

Αν η βασίλισσα σταματήσει να γεννά το Σεπτέμβριο, είναι απαραίτητη η ανανέωση του πληθυσμού με μεταφορά των μελισσιών σε μια όψιμη ανθοφορία για γύρη και νέκταρ (π.χ. ρείκι) ή με διεγερτική τροφοδοσία. Ιδιαίτερα για μελίσσια που είχαν μεταφερθεί σε πεύκα, είναι απαραίτητη η μεταφορά σε περιοχές με ρείκι, κουμαριά, πολύκομπο [τις λεγόμενες «πικρές ανθοφορίες»] ή άλλα φυτά που δίνουν γύρη, για να μπορέσουν τα μελίσσια να εκτρέψουν γόνο και να ανανεώσουν τον πληθυσμό τους. Τα μελίσσια που έχουν ανανεωμένο πληθυσμό ξεχειμωνιάζουν με επιτυχία (Οι μέλισσες που γεννήθηκαν το φθινόπωρο δεν έχουν «δουλέψει» την Άνοιξη, είναι πιο ξεκούραστες και φυσικά πιο νέες).

Φροντίζουμε να υπάρχει καλή βασίλισσα και να αντικαταστήσουμε τις γέρικες και ελαττωματικές. Η νέα βασίλισσα γεννά πολλά αυγά έως τις αρχές του χειμώνα, ενώ ξεκινά πάλι τη γέννα νωρίς την άνοιξη.

Πληθυσμός 2-3 πλαισίων απαιτεί συνένωση. Ακόμη και σε περίπτωση που κατορθώσουν να επιζήσουν τα μελίσσια χωρίς συνένωση, θα είναι πολύ δύσκολο να αντεπεξέλθουν την άνοιξη που αρχίζει η εντατική εργασία. Αλλιώς, τα αδύνατα μελίσσια μπορούν να ξεχειμωνιάσουν σε μεγάλα κυψελίδια σύζευξης – συνήθως 3 μελίσσια λίγων πλαισίων δίπλα – δίπλα με φελιζόλ ενδιάμεσα για να τα ξεχωρίζει, γιατί εκεί ζεσταίνει το ένα το άλλο ή σε κυψελίδια 5 πλαισίων.

Φροντίζουμε πάντα να υπάρχουν άφθονα και καλής ποιότητας αποθέματα γύρης (για να ξεκινήσει το μελίσσι την εκτροφή του γόνου νωρίς την άνοιξη) και μελιού για τροφή. Υπολογίζεται ότι χρειάζονται 10-18 κιλά μέλι και 1-3 πλαίσια γύρης ανά κυψέλη. Η ποσότητα αυτή υπολογίζεται κυρίως από τον αριθμό των πλαισίων που βάζουμε, αφού 1 γεμάτο πλαίσιο περιέχει 2-3 κιλά μέλι και άρα θα βάλουμε 4-5 πλαίσια με μέλι. Τα μέλια που θα δώσουμε στις μέλισσές μας είναι προτιμότερο να είναι δικά μας, για να ξέρουμε ακριβώς τι ταΐζουμε και άρα θα πρέπει να έχουμε φροντίσει από πριν να μην έχουμε τρυγήσει όλο το μέλι. Ουσιαστικά ο μελισσοκόμος «τρυγάει» όσο μέλι περισσεύει από το μελίσσι.

Η διάταξη των πλαισίων τροφής πρέπει να είναι τέτοια που να ευνοεί το σχηματισμό της μελισσόσφαιρας σε άμεση επαφή με την τροφή. Στο κέντρο θα σχηματιστεί η μελισσόσφαιρα. (Σε νοτιότερες περιοχές που τα μελίσσια ξεχειμωνιάζουν με γόνο, φροντίζουμε ο γόνος να είναι στο κέντρο.) Αμέσως μετά βάζουμε πλαίσια με γύρη (και στις 2 πλευρές) και μετά πλαίσια με μέλι-δηλαδή τα πλαίσια με το μέλι είναι στις άκρες της κυψέλης. [Ωστόσο αν στα πλαίσια η γύρη είναι συμπαγής και καταλαμβάνει μεγάλη έκταση, λειτουργεί ως εμπόδιο ανάμεσα στο γόνο και το μέλι, άρα βάζουμε πιο κοντά το μέλι].

Μετά τον τελευταίο τρύγο, αποθηκεύουμε τις κηρήθρες που περισσεύουν εξασφαλίζοντας την προστασία τους από τον κηρόσκωρο και τα ποντίκια. Επίσης, αφαιρούμε τις κηρήθρες που δεν καλύπτονται με πληθυσμό. Πρέπει να θυμόμαστε ότι η παραμονή άδειων κηρηθρών στις κυψέλες επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη της μελισσόσφαιρας και δεν αφήνει το μελίσσι να ζεστάνει αποτελεσματικά το χώρο του. Στον κενό χώρο μπορούμε να βάλουμε φελιζόλ, αλλά προτιμότερο είναι να έχουμε φροντίσει από πριν τα μελίσσια μας να είναι δυνατά όταν πλησιάζει ο χειμώνας και να ξεχειμωνιάσουν με μεγάλο πληθυσμό μελισσών.

Αποτελεσματική είναι η αποθήκευση των άδειων κηρήθρων σε ψυχρά μέρη σε θερμοκρασίες μικρότερες των 10^οC ή σε συνθήκες ψύξης (ψυγεία οικιακά ή επαγγελματικά) (θ<5οC για 20 ημέρες) ή κατάψυξης (θ<-7οC για 4 ώρες). Μετά την εφαρμογή χαμηλών θερμοκρασιών, μπορούμε να προστατεύσουμε τις κηρήθρες στην αποθήκη τυλίγοντάς τες σε σελοφάν, βάζοντάς τες μέσα σε σακούλες ή μέσα σε καθαρά τσουβάλια, ώστε ο κηρώσκορος να μη μπορέσει να γεννήσει νέα αυγά εκεί. Πολλοί για την αντιμετώπιση του κηρώσκορου, «καπνίζουν» την αποθήκη τους με ατμούς θειαφιού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι η χρήση χημικών ουσιών πάντα ενέχει κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και ιδιαίτερα την υγεία του μελισσοκόμου, που μπορεί να κινδυνέψει από την εισπνοή των ατμών του θειαφιού. Αφού υπάρχει πιο «φυσική» αντιμετώπιση του κηρώσκορου με τις χαμηλές θερμοκρασίες, μάλλον θα πρέπει να την προτιμήσουμε.

Είναι καλή εποχή για αντιμετώπιση ασθενειών, γιατί δεν ρυπαίνουμε το μέλι. Για τη βαρρόα ιδιαίτερα, τώρα που δεν υπάρχει γόνος κάθε αντιμετώπιση με εγκεκριμένο σκεύασμα θα είναι πιο αποτελεσματική, αν ακολουθηθούν όλες οι υπόλοιπες οδηγίες χρήσης του φαρμάκου. Θυμίζουμε ότι μέρος της ζωής της η βαρρόα την περνάει μέσα στα σφραγισμένα κελιά του γόνου και άρα εκεί δεν μπορεί να τη «βρει» και να την εξοντώσει κανένα φάρμακο.

Τα μελίσσια μεταφέρονται στο μέρος που θα ξεχειμωνιάσουν. Το μέρος αυτό πρέπει να έχει εύκολη πρόσβαση, ώστε να μπορούμε εύκολα να φτάσουμε εκεί ακόμη και μετά από χιονόπτωση για να επιθεωρήσουμε τα μελίσσια μας. Καλό είναι να τοποθετηθούν σε μέρος που δεν «πιάνει» πολύ αέρα και δε σκιάζεται. Η υγρασία επίσης πρέπει να αποφευχθεί.

Το χειμώνα ελέγχουμε το μελισσοκομείο για πιθανές καταστροφές λόγω καιρικών συνθηκών. Εξετάζουμε τις διαθέσιμες τροφές, ενώ σε νοτιότερες περιοχές την ύπαρξη ή όχι της βασίλισσας, την κατάσταση του γόνου και του πληθυσμού, με τις ελάχιστες δυνατές επιθεωρήσεις και τη λιγότερη ενόχληση του μελισσιού.

Σε περίπτωση που τα αποθέματα δεν επαρκούν προστίθενται πλαίσια με μέλι. Το χειμώνα δεν τροφοδοτούμε με σιρόπι, γιατί αυξάνουμε την υγρασία στην κυψέλη και ευνοούμε την ανάπτυξη ασθενειών. Άλλωστε, οι μέλισσες αδυνατούν να το καταναλώσουν, επειδή βρίσκονται σε κατάσταση μελισσόσφαιρας.

Την περίοδο αυτή η δουλειά του μελισσοκόμου εστιάζεται στην αποθήκη και είναι η κατάλληλη εποχή για καταγραφή τυχόν ελλείψεων και την έγκαιρη παραγγελία καινούργιου υλικού. Στην αποθήκη ο μελισσοκόμος ασχολείται με:

§ το βάψιμο των κυψελών

§ την απολύμανση -η πιο εύκολη και φυσική μέθοδος απολύμανσης των ξύλινων μερών της κυψέλης είναι το κάψιμο. Αφού καθαριστούν από το κερί και την πρόπολη, καίγονται με το φλόγιστρο, μέχρι το ξύλο να πάρει ομοιόμορφο καστανό χρώμα. Για τα μελισσοκομικά εργαλεία και σκεύη μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε βραστό νερό, μέσα στο οποίο μπορούν να προστεθούν διάφορες ουσίες.

§ η συντήρηση των κυψελών

§ η συρμάτωση των πλαισίων και την προετοιμασία για το πέρασμα των φύλλων κηρήθρας.

§ το λιώσιμο των κεριών κ.λ.π.

ΣΥΡΜΑΤΩΣΗ ΠΛΑΙΣΙΩΝ : Το μελισσοκομικό σύρμα (Νο60) κόβεται σε κομμάτια. Για να έχουμε «οδηγό» για το πόσο μεγάλα θα κόβουμε τα κομμάτια σύρματος βάζουμε 2 καρφιά σε σταθερές θέσεις, τυλίγουμε το σύρμα και κόβουμε στις θέσεις που είναι τα καρφιά. Συνολικά, απαιτούνται 2,8 μέτρα σύρμα για κάθε πλαίσιο. Το σύρμα στα πλαίσια πρέπει να είναι καλά τεντωμένο. Υπάρχουν πολλοί τρόποι δεσίματος. Καλό δέσιμο είναι αυτό που δένει και τα μέρη του πλαισίου στις 4 γωνίες και δένεται το σύρμα εκεί από όπου αρχίζει.

Tο φύλλο κηρήθρας το προσαρμόζουμε πάνω στα σύρματα, χωρίς να το περνάμε ανάμεσα σε αυτά. Μετά, με τους ακροδέκτες δυο συρμάτων, που συνδέονται με μπαταρία 12V, ακουμπάμε για λίγα δευτερόλεπτα στις 2 άκρες του σύρματος (δεμένες) και τελικά ενσωματώνουμε το φύλλο κηρήθρας με προσοχή (Από Πρακτική Μελισσοκομία – Προβλήματα, Αιτίες, Λύσεις).   

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ

1) Η ικανότητα και ο χαρακτήρας του Μελισσοκόμου:
α) Αγάπη και ενθουσιασμός για τις μέλισσες.Η Μελισσοκομία δεν μπορεί να ευδοκιμήσει με κίνητρο μόνο το κέρδος ή την επίδειξη ή σαν εύκολο επάγγελμα,αλλά απαιτεί συστηματική ενημέρωση και μελέτη από τους ενδιαφερόμενους. Και πραγματικά οι περισσότεροι είναι απόλυτα αφοσιωμένοι  σ΄αυτήν,τόσο που από το χειμώνα σκέπτονται τις εργασίες της άνοιξης και  κάνουν σχέδια μελλοντικής μελισσοκομικής δράσης .

β) Γνώση και πείρα:
Ξεκινώντας με ελάχιστες γνώσεις ,σίγουρα  θα προκύψουν  τα προβλήματα.που δεν θα μπορούν να αντιμετωπιστούν και θα φανεί η ανεπάρκεια της μελισσοκομικής διαχείρισης.Επομένως προηγείται  η μελέτη  των καλύτερων μελισσοκομικών συγγραμμάτων και η συζήτηση με έμπειρους μελισσοκόμους,από τους οποίους θα αποκτηθούν  γνώσεις,με βάση την αμοιβαιότητα στο πλαίσιο μιας ανταλλαγής γνώσεων και απόψεων,σε θέματα μελισσοκομίας.Και τα θέματα αυτά  είναι πολλά, αλλά σαν προϊδεασμό μερικά μόνο αναφέρουμε:               Ανάπτυξη των σμηνών στην κυψέλη/Συνήθειες των μελισσών και πως αντιδρούν/Σμηνουργία μελισσιού/Εντατική εκμετάλλευση μελισσοκομείου/Πολλαπλασιασμός του μελισσοκομείου/Διάγνωση και αντιμετώπιση ασθενειών στο μελισσοκομείο,/Συγκέντρωση πληροφοριών για περιοχές που υπάρχουν μελισσοκομικές βοσκές  και ταξινόμησή τους διαδοχικά σε κάθε μήνα και άλλα …
γ)Σύστημα και τάξη:
Η έλειψή τους αυξάνει τον κόπο και περιορίζει την ανάπτυξη του μελισσοκομείου/Το σύστημα εφαρμόζεται  σε όλο το μελισσοκομείο και σ΄αυτό διευκολύνει  η εξίσωση της ανάπτυξης, της δύναμης των μελισσιών, με ειδικούς  χειρισμούς του μελισσοκόμου,μεταφοράς σφραγισμένου γόνου και γύρης,από τα δυνατά στα μέτρια και με τη συνένωση των αδύνατων, για να γίνουν πιο δυνατά/Συστηματική ανανέωση των βασιλισσών στην αρχή του δεύτερου φθινόπωρου της ζωής τους ,με ειδικούς χειρισμούς του μελισσοκόμου./Επιθεωρήσεις για αντιμετώπιση ασθενειών/Σημειωματάριο παρακολούθησης της πορείας του μελισσοκομείου ,για καταγραφή των αναγκών  σε κάθε αριθμημένο μελίσσι /Εκτέλεση κάθε εργασίας χωρίς αναβολή/Προετοιμασία για το ξεχειμώνιασμα των μελισσιών/Εργαλεία και τεχνικά εφόδια για τις κυψέλες και τα μελίσσια /Αναγκαία για την άνεση του μελισσόκόμου κατά την κουραστική δουλειά του στο μελισσοκομείο με ψηλή θερμοκρασία….
δ)Εκταση επιχείρησης:
Τα λίγα μελίσσια για πλήρη φροντίδα είναι σωστή λύση,που διευκολύνει την ανανέωση των βασιλισσών,τη διαχείριση των σμηνουργιών,την επισήμανση των ορφανών και των ασθενειών.Έτσι κλιμακωτά και ανάλογα με την αποκτώμενη πείρα,αυξάνεται και το μελισσοκομείο.
ε) Μέθοδος για εφαρμογή :
Είναι ανάλογη με τις καιρικές συνθήκες της περιοχής και την καλή γνώση των ανθοφοριών.
2) Συντελεστές από το περιβάλλον και τα χρησιμοποιούμενα μέσα :
α) Καλή περιοχή:
Είναι η κελύτερη εγγύηση της επιτυχίας,που βοηθάει  ένα μελισσοκόμο με μέτριες γνώσεις,να έχει επιτυχία . Σαν ένα έμπειρο, σε φτωχή περιοχή.Αλλά  παράλληλα συγκαλύπτει πολλά λάθη και κάνει την εργασία ευχάριστη.
β)Καιρικές και κλιματολογικές συνθήκες:
Επηρεάζουν την έκκριση στο νέκταρ κάθε ανθοφορίας και ο μελισσοκόμος πρέπει να είναι γνώστης για να εγκαταστήσει τα μελίσσια του: Νότιοι άνεμοι μέτριας ταχύτητας είναι ευνοϊκοί  για έκκριση,σαν ζεστοί με υγρασία/ ο Νοτιοδυτικός άνεμος δεν έχει υγρασία,είναι ο πιο συνήθης την άνοιξη,ψυχρός και ξηρός,το θέρος κανονικός και ξηρότατος(Λίβας) και όταν συμβεί στη θερινή ανθοφορία,χάνεται κάθε ελπίδα σοδειάς /  Οι βόρειοι άνεμοι κατά την άνοιξη και το θέρος,αν είναι δυνατοί δεν ευνοούν την έκκριση,αλλά δεν είναι καταστρεπτικοί,όπως ο Νοτιοδυτικός/ Το Μελτέμι (μέσα Ιουνίου) για μερικές εβδομάδες με μεγάλη ταχύτητα εμποδίζει το πέταγμα των μελισσών/ Οι Βόρειοι άνεμοι  αν δεν  είναι  ψυχροί  ευνοούν  την έκκριση /   Όμως ψυχρές νύχτες και ζεστές μέρες βοηθούν την νεκταροέκκριση/ Η σύσταση του εδάφους έχει αρκετή,όπως π.χ. η περιεκτικότητα  σε ασβέστιο,ανάλογα με το φυτό,είναι ευνοϊκή ή δυσμεμενής./Χιόνι το χειμώνα ,είναι πολύ ευνοϊκό για την άνοιξη,αφού το χιόνι λιώνει αργά και είναι πότισμα του εδάφους/Βροχές στην αρχή της άνοιξης και το θέρος,είναι ευνοϊκές για άφθονο νέκταρ,θυμαριού και χειλανθών.Όμως στη διάρκεια της ανθοφορίας ……
η βροχή, από πτώση της θερμοκρασίας, διακόπτει την έκκριση και  για να συνεχίσει χρειάζεται άνοδος της θερμοκρασίας.Αλλά μικρή βροχή και άνοδος της θερμοκασίας,για μερικές μέρες αυξάνει τη νεκταροέκκριση./ Η Ερείκη (ρείκι,τσάρο,κισούρι),που η ανθοφορία του το φθινόπωρο είναι ωφέλιμη,για την ανανέωση του πληθυσμού στα μελίσσια , όταν  βρέξει στην αρχή του φθινόπωρου,αποδίδει καλά αποτελέσματα ,.αν κατά την ανθοφορία του  είναι καλοσύνη και σχετική υγρασία.Υψομετρικά  η βλάστησή του από πάνω προς τα κάτω το φθινόπωρο. Και συντηρείται ανθισμένο σε χαμηλό υψόμετρο μέχρι και παραθαλάσσια.-Όλα αυτά αναφέρθηκαν για τη βοήθεια της νομαδικής (μετακινούμενης) μελισσοκομίας.
γ) Εκλεκτές βασίλισσες:
Η μελισσοκομία αποδίδει εισόδημα όταν τα μελίσσια έχουν αναπτυχθεί σε ανώτατο όριο.Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με άριστη βασίλισσα και νέα./ Όταν λοιπόν γίνεται ο τρύγος πρέπει να  σημαδεύουμε τα μελίσσια που έδωσαν τα περισσότερα πλαίσια μέλι,για να κάνουμε αντικατάσταση  βασιλισσών και νέα μελίσσια με κελιά  που προκαλούμε σε αυτά τα αποδοτικά μελίσσια , που έχουμε μαρκάρει στον τρύγο./Η αντικατάσταση αυτή των βασιλισσών πρέπει να γίνεται στην αρχή του δεύτερου φθινόπωρου της ζωής τους ,για να γονιμοποιηθούν και να αναπτυχθούν τα μελίσσια με τις νέες βασίλισσες  και τη συνολική φθινοπωρινή ανθοφορία,μπαίνοντας  για ξεχειμώνιασμα με νέες επίλεκτες βασίλισσες.Επομένως με αυτή τη διαδικασία δεν θα χρειαστεί να χάσουμε χρόνο στην αρχή της άνοιξης,που αυτό θα μείωνε την παραγωγή.Και κάνουμε αυτή τη διαχείριση στο μελισσοκομείο μας ,για να αποφύγουμε τις ηλικιωμένες ή μειονεκτικές βασίλισσες,που δύσκολα ξεχειμωνιάζουν από έλλειψη ζωτικότητας,αλλά και την άνοιξη δεν  θα μπορούσαν να δώσουν ανάπτυξη.Αλλά  πρέπει να ξαναθυμηθούμε τη μεγάλη βοήθεια που μας δίνει  η ίδια  ηλικία των βασιλισσών σε ένα  μελισσοκομείο:αφού εξομοιώνει και απλουστεύει τις διαδικασίες,ώστε να μην  χρειάζεται  απασχόληση σε κάθε ένα διαφορετικό μελίσσι,οταν εφαρμόζουμε αυτή τη ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. Από την εφαρμογή αυτής της μεθόδου έχει διαπιστωθεί ότι οι νέες βασίλισσες δίνουν τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στη δεύτερη χρονιά τους .Και γ΄αυτό δεν εφαρμόστηκε η ετήσια αντικατάσταση των βασιλισσών. /  Όμως,επαληθευτικά  μπορούμε να δούμε τα μειονεκτήματα που θα προκύψουν, αν δεν εφαρμοστεί  η αντικατάσταση των βασιλισσών στη 2ετία:
> Απώλεια της βασίλισσας το χειμώνα,μείωση του πληθυσμού και εξέλιξη του μελισσιού σε κηφηνογόνο,
>Η φυσική αντικατάσταση της βασίλισσας από τις μέλισσες την άνοιξη δεν συμφέρει ,γιατί χάνεται χρόνος για την ανάπτυξη του μελισσιού και στο χρόνο αυτόν θα διαφύγει ανεκμετάλλευτη ανθοφορία,δηλαδή μείωση στην παραγωγή,που μετριέται από 25-30 μέρες. Όταν το
  ανεχόμαστε οι μελισσοκόμοι,είναι ,σαν να έχουμε αφήσει το μελίσσι να διαχειρίζεται τη σοδειά του,που δύσκολα θα επιβιώσει. Και ο μελισσοκόμος για σοδειά δική του παραμένει ανικανοποίητος από άγνοια ή νωχέλεια.
>Η επιλογή καλής ράτσας βασίλισσας γίνεται με κριτήριο τα πολλά πλαίσια  μέλι, που μας έδωσε σε δύο μελισσοκομικές περιόδους,αλλά και από εξωτερικά ανατομικά κριτήρια,όπως μεγαλόσωμη,με ατρακτοειδή μεγάλη κοιλιά και κυρτή προς τα πάνω.Όμως συμβαίνει κάποτε και μικρόσωμες να είναι εξαιρετικές,οπότε  ο καλύτερος τρόπος αξιολόγησης μιας νέας βασίλισσας είναι η δοκιμή της σε μία παραφυάδα. Δηλαδή πρόσθετος κόπος,όμως αναγκαίος και επωφελής.
δ)Υλικά της Μελισσοκομίας:
Πρέπει να είναι τέλεια ,γιατί τα μειονεκτικά θα οδηγήσουν τελικά στην εγκατάλειψή τους,από τα λειτουργικά προβλήματα που θα  προκαλέσουν.Οι ευφάνταστες κατασκευές , δεν μας οδηγούν στην ανακάλυψη του τροχού,οι τυποποήσεις στη μελισσοκομία  υπάρχουν στο εμπόριο και κάθε παρέκλιση που θα εγκαταλειφθεί,υπολογίζοντας σε χρήμα τον κόπο κατασκευής,πολλαπλάσια ζημιά θα μας φέρει.Τα κοφίνια είναι περασμένων γενεών μελισσοκομίας,τα εσωτερικά καπάκια απαράδεκτα και παραμαρισμένα,από την καθιερωμένη κυψέλη Αυστραλιανού τύπου,που εξυπηρετεί στις μεταφορές του μελισσοκομείου. Όμως προσοχή σε κάποια καλά  ή απαράδεκτα που κυκλοφορούν στο εμπόριο: Το ξύλο των κυψελών  αν δεν είναι άπόλυτα αποξηραμένο,θα φυράνει και θα αφήσει  αρμούς στις ενώσεις,θα εισχωρήσει νερό βροχής και θα τις σαπίσει.Τα πλαίσια  για ευκολία τους τα καρφώνουν  με συραπτηκό και όταν τα ξεκολλάμε και τα βγάζουμε από την κυψέλη ξεκαρφώνεται  ο κηρηθροφορέας (που εκεί πέφτει και βρισιά στον κατασκευαστή). Πρέπει να τους επιβάλουμε το κάρφωμα με λεπτές μακρυές κεφαλωμένες  2 πρόκες σε κάθε ορθοστάτη. Και από έναν ψιλό καρφί  στα πλαινά αφτιά σύνδεσης ορθοστάτη και κηρηθροφορέα,συνολικά 4 καρφάκια.Η χαραγή στο κάτω μέρος του κηρηθροφορέα να γίνεται βαθύτερη για να εισχωρεί το φύλλο κεριού,και να χωρεί και το πιο  χοντρό φύλλο. Και η στερέωσή του να γίνεταται με ένα μπρίκι λιωμένου  κεριού  και κάποιες σταγόνες στη χαραγή για στερέωση του φύλλου. Οπότε καταργείται το βασανιστικό κάρφωμα με πηχάκια σύσφυξης του  φύλλου.Τα φύλλα σκευρώνουν όταν είναι με εναλλασσόμενο  πέρασμα στα 4 οριζόντια  σύρματα .Απλά να εφάπτονται  στα φύλλα.Λευκό χρώμα στις κυψέλες ,για προστασία από καύσωνες και το καλύτερο χρώμα είναι το υδατοδιαλυτό,που αντέχει τις καιρικές συνθήκες.
Πηγές: Μελισσοκομία  Ν.Ι Νικολαϊδη 1984

Ημερολόγιο αγροτικών εργασιών

Ημερολόγιο, ήτοι ποιες εργασίες πρέπει να γίνονται κάθε μήνα. Από τα συγγράμματα του Βάρωνος και των Κυντιλίων.

1. Ο Γενάρης ( 14 Ιανουαρίου -13 Φεβρουαρίου)
Το Γενάρη πρέπει να κλαδεύουμε τις κληματαριές, όχι όμως την αυγή, ούτε αργά το δειλινό. Τον ίδιο μήνα πρέπει να κόβουμε τα ξύλα που θα χρησιμεύσουν για οικοδομή και για τις άλλες δουλειές στις 3 πρώτες ήμερες του φεγγαριού και όταν το φεγγάρι είναι κάτω από τη γη. Γιατί το φως του φεγγαριού μαλακώνει τα ξύλα. Και τα ξύλα που θα κόψουμε τις ήμερες αυτές, που είπαμε δεν θα σαπίσουν.
Το Γενάρη επίσης πρέπει να κοπρίζουμε τα καρποφόρα δέντρα, αλλά η κοπριά δεν πρέπει να αγγίζει τις ρίζες. Τον ίδιο μήνα κεντρώνουμε όσα δέντρα ανθίζουν πρώτα, δηλαδή τις ροδακινιές, τις δαμασκηνιές, τις βερικοκιές, τις αμυγδαλιές, τις κερασιές. Επίσης πρέπει να κλαδεύουμε τα χαμηλά κλήματα με πολύ κοφτερό κλαδευτήρι, άλλα σε ημέρες και ώρες που κάνει καλοκαιριά. Τον ίδιο μήνα πρέπει να φυτεύουμε τα αμπέλια από τα μέσα του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιανουαρίου), έως τότε που δέχεται η γη τo φύτεμα αναλόγως της ποιότητος της.
Δεν πρέπει να σπέρνουμε το Γενάρη γιατί η γη είναι βαριά και αραιή και βγάζει καπνούς και μοιάζει με μαλλιά κακοξαμμένα. Πρέπει να κοπρίζουμε το τριφύλλι και το τριφυλλόκλαδο το θερίζουμε χλωρό. Όσα χωράφια έχουν γη ξερή, ή ελαφριά, ή άσπρη ή φτενή ή αμμουδερή ή γεμάτη ρίζες και χαμόκλαδα ή είναι σε χωματόβουνα και έτυχε να μην τα οργώσουμε τον Οκτώβριο, τα οργώνουμε το Γενάρη, πριν τα κοπρίσουμε με μικρό αλέτρι και αμέσως κατόπιν τα κοπρίζουμε. Την αλμυρή γη επίσης τη γυρίζουμε με μικρό αλέτρι και κοπρίζουμε επάνω κουκάχερα ή άχυρα από σιτάρι και κριθάρι.

2. Ο Φλεβάρης ( 14 Φεβρουαρίου-13 Μαρτίου)
Το Φλεβάρη μεταφέρουμε από το φυτώριο τα ριζωμένα κλήματα των δύο ή τριών χρονών, όχι όμως και τα χρονιάρικα γιατί είναι πιο αδύνατα. Με το ξαναφύτρωμα των κλημάτων και πολύς ο καρπός γίνεται και το κρασί καλό. Τον ίδιο μήνα φυτεύομε τα καλάμια πριν αρχίσουν να βλαστάνουν. Επίσης πρέπει να φυτεύουμε στο γέμισμα του φεγγαριού τα κλήματα και όλα τα δέντρα και τα τριαντάφυλλα και τα κρίνα. Και να σπέρνουμε το τριμηνίτικο σιτάρι, το σουσάμι, το καννάβι και το χωράφι που πρόκειται να σπείρουμε τριφύλλι να το οργώνουμε για δεύτερη φορά.

3. Ο Μάρτης (14 Μαρτίου-13 Απριλίου)
Το Μάρτη κόβουμε από τα κλήματα τα κεντράδια που μας χρειάζονται για κέντρωμα και κεντρώνουμε και τα κλήματα καθώς και τα άλλα δέντρα. Επίσης φυτεύουμε τα καλάμια πριν από την ισημερία και γιατρεύουμε τις ελιές που έχουν ανάγκη από θεραπεία. Στις ρίζες των αμυγδαλιών βάζουμε κοπριά χοιρινή, με την οποία τα πικραμύγδαλα γίνονται γλυκά και μεγαλύτερα και τρυφερά, καθώς λέει ο Αριστοτέλης. Ο Θεόφραστος λέει ότι πρέπει να ρίχνουμε στις ρίζες κάτουρο.
Το Μάρτη επίσης φυτεύουμε όλα τα δέντρα και τις καστανιές με τις βέργες τους, ιδίως δε στα ψυχρά και υγρά μέρη. Ξελακκώνουμε τα αμπέλια και άλλα δέντρα και όταν τα ξελακκώνουμε την εποχή αυτή κάνουν και πολλούς και καλούς καρπούς. Επίσης κορφολογούμε τα αμπέλια πού είναι 3 χρονών, όταν ακόμη τα βλαστάρια είναι απαλά. Μερικοί τα κορφολογούν με τα χέρια γιατί καθώς πίστευαν οι παλαιότεροι, δεν πρέπει να βάζουμε σίδηρο στο κλήμα πριν περάσουν τα 3 χρόνια. Και το γονάτισμα των κλημάτων που είναι 3 χρονών επίσης αυτόν το μήνα είναι προτιμότερο να γίνεται.
Όσοι κεντρώνουν το μήνα αυτόν πάντοτε πριν από το βλάστημα πρέπει να κάνουν το κέντρωμα που έχουν περισσότερα δάκρυα τα δέντρα. Και να προσέχουν να κόβουν τα κεντράδια από τις μηλιές και τις αχλαδιές με πολύ κοφτερό κλαδευτήρι και με μεγάλη προφύλαξη. Γιατί τα δέντρα αυτά είναι πολύ λεπτόφλουδα και για τούτο μάλιστα μερικοί κόβουν τα κεντράδια με το χέρι και όχι με κλαδευτήρι.
Επίσης το Μάρτη πρέπει να οργώνονται τα χέρσα χωράφια, που τα ετοιμάζουν για σπορά. Γιατί η γη όταν τη γυρίσουμε αύτη την εποχή, ούτε πολλά βοτάνια θα βγάλει και ποιό ευκολοδούλευτη θα είναι. Δεν αρκεί όμως το όργωμα να γίνει μια φορά, αλλά και δεύτερη ή και τρίτη.
Τον ίδιο μήνα πρέπει να σπέρνουμε το άσπρο σιτάρι που λέγεται σιτάνιο και το μαυροσίτι και το μακρουλό πού λέγεται Αλεξαντρινό στην ελαφριά γη και στην προσηλιακή και στα ορεινά μέρη και στα βαθουλά και στα αμμουδερά και άνυδρα, η σπορά πρέπει να γίνεται ως τις 24 του Μάρτη (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 6 του Απρίλη). Επίσης πρέπει να σπέρνουμε το ψιλό κριθάρι στα χωράφια που ήταν πριν σπαρμένα σιτάρι. Καθώς και στα κατάλληλα μέρη να σπέρνουμε σουσάμι, ψαθί, ασπροσίτι, κεχρί και καννάβι. Όταν σταχυάζουν τα σπαρτά πρέπει να τα βοτανίζουμε, γιατί έτσι γίνεται καθαρός και θρεψερός ο καρπός. Επίσης θερίζουμε και το τριφυλλόκλαδο χλωρό.

4. Ο Απρίλης (14 Απριλίου-13 Μαΐου)
Τον Απρίλη, μπορούμε να φυτεύουμε τις ελιές. Μπορούμε δε και να καθαρίζουμε τις ελιές την ίδια εποχή, γιατί όταν τις καθαρίζουμε κάνουν καλύτερο καρπό. Ο Θεόφραστος λέει ότι το μήνα αυτόν μπορούμε να κόβουμε βέργες από τις ελιές και τις ροδιές και τις μυρτιές και να τις φυτεύουμε σε υγρά και ποτιστικά μέρη. Αρχίζει δε και το κέντρωμα της συκιάς, της καστανιάς και της κερασιάς. Και το δεύτερο σκάψιμο των νέων αμπελιών κατά τον Απρίλη πρέπει να συμπληρωθεί, καθώς και ο κλάδος των νέων αμπελιών τον ίδιο μήνα πρέπει να γίνει, γιατί την εποχή αύτη θα είναι απαλότερο το κόψιμο. Αν και μερικοί και ιδίως οι παλαιότεροι, πιστεύουν ότι έως τα 3 χρόνια δεν πρέπει να μπαίνει σίδερο στο αμπέλι. Επίσης τον Απρίλη, αν μαζέψουμε το σπόρο της φτελιάς πρέπει και να τον σπέρνουμε αμέσως. Αλλά και τις ριζωμένες συκιές μπορούμε να τις μεταφυτεύουμε άλλου και αν ακόμη έχουν βλαστήσει.

5. Ο Μάης (14 Μαίου-13 Ιουνίου)
Το Μάη είναι η καταλληλότερη εποχή για να κεντρώνουμε τα κλήματα, πριν όμως βλαστήσουν. Άλλοι όμως τα κεντρώνουν ύστερα από τον τρύγο. Επίσης το Μάη καθαρίζουμε τις ελιές και βάζουμε τα κρασιά σε άλλα δοχεία. Τα πήλινα αγγεία πρέπει να τα γεμίζουμε έως λίγο παρακάτω από το λαιμό για να μη στενοχωρείται το κρασί, αλλά να παίρνει λίγη ανάσα. Καθώς είπαμε και παραπάνω, το Μάη μπορούμε και να κεντρώνουμε τα κλήματα και αν ακόμη αρχίζει να βγάνει βλαστάρια ο κορμός των, γιατί το δάκρυ του κλήματος γίνεται κολλητικό. Τα κεντράδια μας τα κόβουμε πολύ πρωτύτερα και πριν βλαστήσουν και τα σκεπάζουμε κάτω απ' το χώμα ή σε πήλινο αγγείο και τα προφυλάσσουμε να μη βλαστήσουν.
Το Μάη επίσης πρέπει να σκάβουμε τα αμπέλια και μάλιστα αν είναι αναβροχιά. Γιατί με το σκάψιμο ανακουφίζεται το διψασμένο κλήμα και αερίζεται και η γη καθώς αναποδογυρίζει το δροσίζει. Και τα φυτώρια επίσης πρέπει να τα σκάβουμε. (Λέγεται δε φυτώριο το μέρος από το όποιο παίρνουμε τα φυτά και ξαναφυτεύουμε σε άλλο μέρος ύστερα από 2 ή 3 χρόνια). Ραντίζουμε δε και τα κεντρωμένα δέντρα κάθε βράδυ με ένα σφουγγάρι γεμάτο νερό. Μερικοί και φυτεύουν το Μάη, πάντοτε όμως στα πολύ ψυχρά μέρη και στα πολύ υγρά ή ποτιστικά. Και όχι μόνον ολόκληρο το Μάη φυτεύουν, αλλά και έως τις 13 Ιουνίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 26 Ιουνίου), γιατί κάθε φυτό, πριν φούσκωση για να βλάστηση μπορούμε να το φυτεύουμε. Όταν όμως βλαστήσει δεν φυτρώνει ποιά, εκτός από τη συκιά. Μερικοί όμως φυτεύουν και κλήματα που έχουν βλαστήσει.
Το Μάη επίσης πρέπει να σκάβουμε τα λούπινα που έχουμε σπείρει για να κοπρίσουν ή για να καθαρίσουν το χωράφι. Έπειτα τα κόβουμε πριν από τις 15 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Μαΐου) και πριν ανθίσουν τα κλήματα, καθώς είναι ακόμη τρυφερά και τα αφήνουμε θερισμένα να σαπίσουν λίγο. Κατόπιν οργώνουμε για να καταχωθούν τα κομμένα λούπινα και έτσι καταστρέφονται όλες οι ρίζες.
Τον ίδιο μήνα γυρίζουμε και τα χωράφια που έχουν πολλή αγριάδα και την αγριάδα που θα ξεριζωθεί την αφήνουμε να ξεραθεί. Όταν δε γίνει 16 ήμερων το φεγγάρι τη βγάζουμε έξω από το χωράφι και έτσι δεν ξαναφυτρώνει πια.
Τα αγγεία μέσα στα όποια μεταφέρουμε το κρασί από τα πιθάρια πρέπει να τα τρίβουμε και να τα καθαρίζουμε με σπάρτα και έτσι δεν θα κάμουν πολλή τρυγιά, ούτε όση θα γίνει θα ξεραθεί. Τούτο δε ιδίως βλάπτει το κρασί.

6. Ο Ιούνιος (14 Ιουνίου-13 Ιουλίου).
Τον Ιούνιο πρέπει να σκάβουμε γύρω-γύρω τα κεντρωμένα κλήματα πριν από τις 13 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιουνίου) αν είναι δυνατό για δεύτερη ή για τρίτη φορά, γιατί η αρχή του σκαψίματος έπρεπε να γίνει πριν από της 15 Μαΐου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Μαΐου). Και το βλαστολόγημα το μήνα αυτόν συμπληρώνεται. Τους βλαστούς που ξεπετιούνται στα νέα κλήματα πρέπει να τους αφαιρούμε καθώς επίσης και τα βλαστάρια που θα φυτρώνουν στο επάνω μέρος του κλήματος. Γιατί το νέο κλήμα πρέπει να έχει ένα μόνο βλαστάρι. Επίσης πρέπει να κόβουμε τις βέργες των ανεπτυγμένων κληματαριών που είναι κρεμασμένες και δεν έχουν καρπό. Και κρεμούμε στις συκιές τα αγρυόσυκα (τα όρνια) τα χειμωνιάτικα και τα ανοιξιάτικα.
Τον Ιούνιο κεντρώνουμε όλα τα δέντρα έως τις 15 Ιουλίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιουλίου), τη συκιά δε και κατόπιν. Τα δέντρα που έχουμε ξελακκώσει και τα αφήσαμε έτσι τα καταχώνουμε πάλι. Πριν από τις 13 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 26 Ιουνίου) μπορούμε να σκάψουμε γύρω και τούς καλαμώνες και τις ιτιές. Επίσης καιρός είναι να φυτέψουμε στους κήπους σέλινα, αμάραντο και δεντρομολόχα. Κόβουμε δε και το βίκο, καθώς είναι χορτάρι χλωρό ακόμη και τον ξεραίνουμε στον ίσκιο και έτσι γίνεται γλυκός. Και αφού τον κόψουμε ποτίζουμε το χωράφι και το οργώνουμε.
Από τις 23 Ιουνίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 6 Ιουλίου) αρχίζει το αλώνισμα. Τις ημέρες δε αυτές ούτε βροχές πέφτουν ούτε δροσιά έχει.

7. Πώς γίνεται το πλιγούρι.
Κοπανίζουμε το ασπροσίταρο, το βράζουμε και το βάνουμε σε ζεστό νερό και το ζυμώνουμε. Έπειτα παίρνουμε άσπρο γύψο και τον ψιλοκοσκινίζουμε και άμμο πολύ άσπρο και πολύ ψιλό, το τέταρτο και μέρος του γύψου και τα ανακατεύουμε λίγο-λίγο όλα με το ασπροσίταρο και κοπανίζουμε και πάλι το μίγμα. Το πλιγούρι πρέπει να το φτιάνουμε στις ημέρες του αστερισμού του Κυνός (3).
Όταν όλο μαζί κοπανιστεί, το κοσκινίζουμε σε χοντρότερο κόσκινο. Το καλύτερο πλιγούρι γίνεται εκείνο που πρωτοκοσκινίσαμε, δεύτερο δε εκείνο που κατόπιν κοσκινίσαμε και χειρότερο το τρίτο.

8. Πώς γίνεται ό τραχανάς.
Το σιτάρι που λέγεται Αλεξαντρινό, το βρέχουμε και το κοπανίζουμε και το ξεραίνουμε στον ήλιο. Έπειτα επαναλαμβάνουμε τα ίδια, έως που να βγουν οι ίνες και οι φλούδες του σιταριού. Κατά τον ίδιον τρόπο ξεραίνουμε και αποθηκεύουμε και τον τραχανά από σιταρόβριζα.

9. Πώς γίνεται o φάρος.
Βρέχουμε κριθάρι, το κοπανίζουμε και το βάζουμε στον ήλιο. Έπειτα δε όταν το βάζουμε στην αποθήκη το πασπαλίζουμε ανάμεσα με τη σκόνη που βγήκε απ' το ίδιο το κριθάρι. Το νερό που χρησιμοποιούμε για το φάρο πρέπει να είναι το ένα δέκατο. Αν βάλουμε στο φάρο άτριφτο αλάτι τον πειράζουν τα σκουλήκια. Και από το σιτάρι γίνεται φάρος κατά τον ίδιον τρόπο.

10. Ο Ιούλιος (14 Ιουλίου-13 Αυγούστου).
Τον Ιούλιο μήνα πρέπει να σκάβουμε τα αμπέλια το πρωί έως δυο ώρες ημέρα και από το δειλινό έως το βράδυ, όχι όμως βαθειά και να μαζεύουμε τα αγριοβότανα και ιδίως την αγριάδα. Πρέπει δε και τη γη όταν κομματιάζεται να την ισάζουμε και να βουλώνουμε τα ανοίγματα, για να μη καίει ό ήλιος το έδαφος στο βάθος. Επίσης πρέπει να ανασκάβουμε και τα ανεπτυγμένα αμπέλια γιατί η σκόνη ωριμάζει και μεγαλώνει τα σταφύλια.
Τον Ιούλιο πρέπει να κόβουμε τα αγριοβότανα και τα αγκάθια. Επίσης, αν είναι βιαστική ανάγκη και ξύλα μπορούμε να κόβουμε στη χάση του φεγγαριού και όταν το φεγγάρι είναι κάτω από τη γη. Πρέπει να οργώνουμε τα χωράφια από τα όποια θερίσαμε κουκιά και λαθούρια. Καθώς επίσης πρέπει να οργώνουμε όλα τα χωράφια ύστερα απ' το θέρο πριν ξεραθεί η γη.
Τον ίδιο μήνα μαζεύουμε φύλλα για τροφή των ζώων πού βόσκουν και τα αποθηκεύουμε. Και κατά τις 15 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιουλίου) ξεριζώνουμε τη φτέρη, το βούτημο, τα βούρλα και το καλάμι. Κατόπιν κοπανίζουμε λούπινα ανθισμένα μαζί με βρωμόχορτο και τα χύνουμε επάνω στις ρίζες που έχουν μείνει στη γη και έτσι ξεραίνονται. Αν όμως έχει πολλές ρίζες το χωράφι σπέρνουμε λούπινα και όταν ανθίσουν τα κόβουμε και οργώνουμε για να καταχωθούν καθώς τα κόψαμε και από πάνω ρίχνουμε λεπτή κοπριά. Ύστερα από 12 ημέρες οργώνουμε το χωράφι δύο φορές και σπέρνουμε ότι είναι κατάλληλο για τη γη αφού ανακατέψουμε με το σπόρο και λίγη φακή.

11. Ο Αύγουστος (14 Αυγούστου-13 Σεπτεμβρίου).
Τον Αύγουστο στα θερμά κλίματα πρέπει να τρυγούμε τα σταφύλια που έχουν ωριμάσει. Όπου δεν έχουν ωριμάσει, σκάβουμε ελαφρά γύρω-γύρω το κλήμα. Κατά τον ίδιον τρόπο σκάβουμε και τις ελιές και σκορπίζουμε τούς σβώλους του χώματος για να σηκώνεται σκόνη. Γιατί ή σκόνη όταν πέσει επάνω στον καρπό τον ωριμάζει γρηγορότερα. Και για τούτο οι ελιές και τα αμπέλια που είναι κοντά σε δρόμο έχουν παχύτερο καρπό που γίνεται έτσι απ' τη σκόνη που σηκώνουν οι διαβάτες. Τα αμπέλια όμως που είναι σε φτενή γη δεν πρέπει να τα σκάβουμε γιατί θα ξεραθεί εντελώς το χώμα και αμέσους ξεραίνονται και τα κλήματα που έχουν τις ρίζες των στην επιφάνεια γιατί είναι φτενή ή γη.
Πρέπει επίσης να ραντίζουμε στο βασίλευμα του ηλίου τα κεντρωμένα δέντρα μ' ένα σφουγγάρι γεμάτο νερό. Τον ίδιο μήνα ξεραίνουμε τα πιθάρια στον ήλιο και 20 ήμερες πριν να βάλουμε το κρασί τα πισσώνουμε. Επίσης πρέπει να κορφολογούμε τα όψιμα σταφύλια και με το κορφολόγημα τούτο μεγαλώνουν τα σταφύλια και γίνονται καλύτερα και γρηγορότερα ωριμάζουν. Στα νέα και πολύκαρπα αμπέλια πρέπει ν' αφαιρούμε και μέρος απ' τα σταφύλια για να μη γίνουν λεπτότερες οι βέργες και ό καρπός άχρηστος.
Επίσης τον Αύγουστο πρέπει να κόβουμε γινωμένα τα σταφύλια που πρόκειται να φυλάξουμε για το χειμώνα Και στα θερμότερα κλίματα να μαζεύουμε τα σύκα που θα τα κάμουμε ξερά. Ετοιμάζουμε δε και τούς λάκκους μέσα στους οποίους το φθινόπωρο θα φυτέψουμε ελιές ή και άλλα δέντρα, Και ποτίζουμε τα ποτιστικά χωράφια που κάνουν χορτάρι και για δεύτερη φορά κόβουμε τη φτέρη, τα βούρλα, το καλάμι και το βούτημα.
Τον Αύγουστο επίσης οργώνουμε τη στερεά και τη βαριά και την παχιά γη. Στα ορεινά μέρη και στα ψυχρά και στα σκιερά και στα βορεινά δουλεύουμε είτε με βαριά αλέτρια είτε με τσαπιά. Έως της 24 Αυγούστου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 7 Σεπτεμβρίου) μπορούμε ν' αλωνίζουμε, γιατί τις ημέρες αυτές ούτε βροχές πέφτουν ούτε δροσιά.

12. Ο Σεπτέμβριος (14 Σεπτεμβρίου-13 Οκτωβρίου).
Το Σεπτέμβριο πρέπει να σημαδεύουμε τα πολύκαρπα και τα άφορα κλήματα, για να κλαδέψουμε τα πρώτα και για να κεντρώσουμε τα δεύτερα. Το σημάδι γίνεται με πίσσα ανακατωμένη με λάδι. 'Επίσης ξεραίνουμε τα άχυρα και τα φύλλα των πλατάνων επάνω στα όποια θα σωριάζουμε τα σταφύλια ύστερα απ' τον τρύγο. Τινάζουμε δε και τα καρύδια και αφού τα ξεράνουμε τα αποθηκεύουμε. Είναι όμως επικίνδυνο να σπέρνουμε πριν από τις 25 Σεπτεμβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 9 Οκτωβρίου). Γιατί αν κατόπιν κάνει ζέστες οι σπόροι καταστρέφονται. Από τις 27 Σεπτεμβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 10 Οκτωβρίου) καi πέρα μπορούμε να σπέρνουμε λούπινα, γιατί τα λούπινα δεν θέλουν βροχή. Τη φτενή γη που είναι γεμάτη ρίζες και χαμόκλαδα, αν πιάσουν βροχές πριν από το κόπρισμα, την οργώνουμε και κατόπιν την κοπρίζουμε.

13. O Οκτώβριος (14 Οκτωβρίου-13 Νοεμβρίου).
Και τoν Oκτώβριο κατάλληλη επίσης εποχή είναι για τον τρύγο. Γιατί τα σταφύλια που πρώτο τρυγούμε κάνουν περισσότερο κρασί, τα δεύτερα καλλίτερο και τα τρίτα ακόμη πιο καλό και γλυκό. Μερικοί το μήνα αυτόν αρχίζουν να φυτεύουν ύστερα από την ισημερία και τις πρώτες βροχές έως την ημέρα που βασιλεύει ή Πούλια. Αρχίζει δε να βασιλεύει ή Πούλια κατά τις 7 Νοεμβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 20 Νοεμβρίου). Επίσης τον Οκτώβριο είναι ωφέλιμο να ξελακκώνουμε τα αμπέλια και να βάζουμε γύρω απ' τις ρίζες αλισίβα ή σκόνη ή στάχτη ξερή ή κάτουρο ανθρωπινό παλαιό ή τρυγιά από κρασί. Κεντρώνουμε δε και τις αμυγδαλιές, τις κερασιές και τις συκιές. Και μπορούμε μέσα στους κήπους να φυτέψουμε ελιές, αμυγδαλιές, κερασιές και όλα τα καρποφόρα δέντρα καθώς και φτελιές, λεύκες, μέλεγους (μελιούς), πεύκα και έλατα. Συκιές δεν πρέπει να φυτεύουμε την εποχή αυτή, η οποία όμως είναι κατάλληλη για να σπείρουμε τους σπόρους όλων των δέντρων.
Τον ίδιο μήνα αρχίζουμε να φτιάνουμε το αγουρόλαδο μαζεύοντας τις άγουρες ελιές. Επίσης σκεπάζουμε τις κιτριές που είναι σε ψυχρά μέρη και τούς καρπούς των τούς ντύνουμε με φύλλα από κολοκυθιά, στις ρίζες δε γύρω-γύρω βάζουμε στάχτη από κολοκύθια. Προτιμότερο είναι τον Οκτώβριο να αρχίζουμε το κλάδεμα και να σκάβουμε ύστερα απ' τον τρύγο τα αμπέλια για να αραιώνεται το χώμα που είχε πατηθεί από τούς τρυγητές και να δέχεται ανεμπόδιστα έως τις ρίζες τις φθινοπωρινές βροχές. Έτσι δε και τα αγριοβότανα θα είναι λιγότερα γιατί οι ρίζες θα είναι από καιρό κομμένες και θα έχουν καταστραφεί απ' τον πάγο.
Μαζεύουμε επίσης τα μήλα πού θέλουμε να διατηρήσουμε το χειμώνα και τα βάζουμε επάνω σε πριονίδια από ξύλο που να ευωδιάζει. Κατά τον ίδιον τρόπο διατηρούμε και τούς άλλους καρπούς. Καθαρίζουμε δε και τα σπαράγγια. Πολλοί αρχίζουν να σπέρνουν τον Οκτώβριο. Και αν μεν βρέξει 14 ήμερες ύστερα απ' τη σπορά, εύφορο πολύ θα είναι το σπαρτό. Και αν όμως δεν βρέξει δεν θα πάθουν βλάβη οι σπόροι. Άλλα πριν από την 1 Οκτωβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 14 Οκτωβρίου) δεν πρέπει να σπέρνουμε. Πρέπει δε να παρατηρούμε και την ανατολή και τη δύσι του αστερισμού του Στεφάνου. Γιατί όσα σπέρνονται τις ήμερες αυτές προκόβουν.

14. Ο Νοέμβριος (14 Νοεμβρίου-13 Δεκεμβρίου).
Στα θερμά κλίματα και στα άνυδρα μέρη πρέπει να φυτεύουμε τα κλήματα το Νοέμβριο ύστερα από τις πρώτες βροχές. Μερικοί δε στα θερμά κλίματα και κλαδεύουν. Γενικά δε το φθινοπωρινό κλάδεμα δυναμώνει τις ρίζες και το κλήμα, το δε ανοιξιάτικο φέρνει περισσότερο καρπό.

15. Ο Δεκέμβριος (14 Δεκεμβρίου-13 Ιανουαρίου).
Επίσης το Δεκέμβριο μήνα μπορούμε να φυτεύουμε κλήματα. Το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο μήνα όταν ο μούστος πάψει να βράζει, πρέπει να τον καθαρίζουμε και να σκουπίζουμε τη βρώμα που είναι από μέσα γύρω στο λαιμό του πιθαριού και τον αφρό με χόρτο από μοσχοσίταρο, ή με τα χέρια, καθαρά όμως. Επίσης στους ίδιους μήνες πρέπει να φυτεύουμε και να κεντρώνουμε τα κεντράδια των δέντρων που ανθίζουν γρηγορότερα και να κόβουμε τα ξύλα που μας χρειάζονται για οικοδομή στη χάση του φεγγαριού και όταν το φεγγάρι είναι κάτω από τη γη.
Επίσης πρέπει να σκάβουμε γύρω-γύρω τα κλήματα και τα νέα και τα ανεπτυγμένα. Να κοπρίζουμε δε μόνο τα ανεπτυγμένα, γιατί στα νέα δεν είναι ανάγκη να βάλουμε κοπριά. Είναι κατάλληλη επίσης η εποχή για να κλαδεύουμε τις ελιές αφού μαζέψουμε τον καρπό, γιατί τα νέα κλωνάρια θα κάμουν περισσότερο καρπό. Τις σκάβουμε δε γύρω-γύρω καθώς και τα άλλα δέντρα και στα αδύνατα δέντρα βάζουμε κοπριά γίδινη όση αρκεί ή έως 4 οκάδες μούργα στο καθένα.
Η ίδια εποχή είναι κατάλληλη για να φυτέψουμε καστανιές και για να σπείρουμε κουκιά.

Πηγή: Γεωπονικά Κασσιανού Βάσσου

Σημείωση: Οι ημερομηνίες αναφέρονται με το παλαιό ημερολόγιο. Σε παρένθεση για ευκολία υπάρχουν οι ημερομηνίες με το νέο ημερολόγιο δηλαδή συν 13 ημέρες.

Βότανα και θεραπευτικές ιδιότητες

Τα βότανα είναι σύμμαχος μας. Εκμεταλλευτείτε το..

Η φύση αποτελεί το μεγαλύτερο φαρμακείο. Η χλωρίδα κρύβει τα μυστικά της πιο λαμπρής ομορφιάς και υγείας, προτείνοντας για κάθε πρόβλημα την άριστη δυνατή λύση. Στο πέρασμα των χρόνων ο άνθρωπος άρχισε να ξεχνά τις θεραπείες της φύσης και προτίμησε να στρέψει το ενδιαφέρον του στα κατασκευάσματα των χημικών εργαστηρίων.

Η φύση όμως παίρνει τη ρεβάνς καθώς ανακαλύπτουμε ξανά λίγο - λίγο της ευεργετικές ιδιότητες των φυτών.

 

Το μυστικό της υγείας και της ομορφιάς βρίσκεται καλά κρυμμένο στα βότανα, τα αυτοφυή δηλαδή φυτά και ιδίως αυτά που φυτρώνουν στους καλλιεργημένους αγρούς και χρησιμοποιούνται σαν φάρμακα για τις διάφορες παθήσεις. Στην ελληνική φύση ευδοκιμούν πλήθος βοτάντων που, άλλα με την υπέροχη γεύση και άλλα με το άρωμά τους, μα χαρίζουν ωφέλεια και μας φτιάχουν τη διάθεση.

Όπως τα ήξεραν οι παλιοί…

 

Αγριάδα |Ζιζάνιο
  

Είναι από τα πιο χρήσιμα φαρμακευτικά φυτά και συμπεριλαμβάνεται σε πολλούς συνδυασμούς για τη θεραπεία του προστάτη. Φυσικό αντιβιοτικό και από τα πιο φημισμένα διουρητικά. Είναι μαλακτικό χωρίς παρενέργειες, καθαρίζει τον οργανισμό από τις τοξίνες και μειώνει τη χοληστερίνη του αίματος. Βοηθά ενάντια στους κολικούς του συκωτιού, στις πέτρες στη χολή, στη χρυσή και την κυτταρίτιδα. Δρα ως αντισηπτικό και αντιφλεγμονώδες σε ουρικές λοιμώξεις, όπως κυστίτιδα, ουριθρίτιδαπροστατίτιδα (σε άριστο συνδυασμό με Αχιλλαία), στον ρευματισμό και τα αρθριτικά τις ασθένειες του δέρματος και την ηπατίτιδα. Είναι ωφέλιμο για νεφρόλιθους και ψαμμίαση (άμμο στα νεφρά).

Κάνει καλό για κυστίτιδες, ίκτερο, ηπατίτιδα, αρθριτικά, πέτρες των νεφρών. Καθαρίζει το αίμα.

 

Χρήση: Βράζουμε 30 γρ. ριζώματα σε 1 λίτρο νερό. Αφού το αφήνουμε να κρυώσει το σουρώνουμε και πίνουμε από ένα ποτήρι πρωί – μεσημέρι – βράδυ με άδειο στομάχι.

Αγριμόνιο|Ευπατόριο
  

Το Αγριμονιο χρησιμοποιείται από τους βοτανοθεραπευτές σήμερα κυρίως ως τονωτικό του πεπτικού συστήματος και θεωρείται ένα φυτό που επουλώνει πληγές και αρρώστιες. Θεωρείται ιδιαίτερα αποτελεσματικό για τα έλκη, τους κωλικούς και τη διάρροια. Οι τανίνες που περιέχει σε συνδυασμό με φοτοστερίνη και γόμμα του προδίδουν διουρητικές , στυπτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Το αγριμόνιο στη λαϊκή θεραπευτική χρησιμοποιήθηκε για την επούλωση ανοιχτών πληγών , για τσιμπήματα εντόμων, δαγκώματα φιδιών και διάλυση αποστημάτων..

Χρήση: Για να φτιάξουμε αφέψημα (θεωρείτε πως προφυλάσσει από το συνάχι) βράζουμε 50 γρ σε ένα λίτρο νερού και πίνουμε 3 φορές τη μέρα ανάμεσα στα γεύματα. Σαν έγχυμα (θεωρείται ιδανικό για γαστρεντερίτιδα, κυστίτιδα) ρίχνουμε σε ένα λίτρο νερού δύο κουταλάκια του τσαγιού αποξηραμένα φύλλα και τα αφήνουμε για 15 λεπτά. Οι βοτανοθεραπευτές προτείνουν για γαργάρες και επιθέματα να βράσουμε για τρία λεπτά τρείς χούφτες σε ένα λίτρο νερού ενώ για ημικρανίες και θλάσεις κάνουμε ζεστά καταπλάσματα.

 

 

 

Αγγελόχορτο - Κατάλληλο για τον προστάτη

Αχιλλαία|
  

Τονωτικό για τους κουρασμένους, ανοίγει την άνοιξη. Για διαταραχές στην εμμηνόπαυση & σπασμούς της μήτρας, κρυολογήματα, καθαρίζει το αίμα, βοηθάει στην ακμή, το άσθμα, κολίτιδα, αρθριτικά, πόνους περιόδου και ρευματισμούς. Ανακουφίζει τις ανωμαλίες στην κυκλοφορία του αίματος, γι’ αυτό χρησιμοποιείται σε κιρσούς και φλεβίτιδες. Κάνει καλό στο λιπαρό δέρμα και το καθαρίζει σε βάθος, θεραπεύει πολλές δερματοπάθειες, ακμή, έρπη, φλεγμονές δέρματος, καλόγηρους, αλλεργίες, φαγούρα, λειχήνες. Επειδή καθαρίζει το αίμα, χρησιμοποιείται εσωτερικά σαν έγχυμα σε δερματοπάθειες. Θεραπεύει ραγάδες της θηλής του μαστού, ραγάδες των χεριών. Θεραπεύει τις αιμορροΐδες και τις ανακουφίζει. Εμποδίζει την τριχόπτωση αν κάνουμε συχνές εντριβές με αφέψημα Αχιλλέας. Έχει παυσίπονες ιδιότητες, τα φρέσκα φύλλα της Αχιλλέας αν τα μασήσουμε σταματάνε τον πονόδοντο.

 

 

Χρήση:

Πόνοι περιόδου, δυσπεψία και άλλες στομαχικές ανωμαλίες |Κάνουμε  έγχυμα 1 μέρος Αχιλλέας, 10 μέρη βρασμένου νερού και αφήνουμε το μίγμα για 20 λεπτά. Το πίνουμε ζεστό 2- 3 φορές την ημέρα. Δυσπεψία |Φτιάχνουμε  βάμμα Αχιλλέας και παίρνουμε 20 σταγόνες, 3 φορές την ημέρα, το πρωί 6 σταγόνες, το μεσημέρι και το βράδυ από 7 σταγόνες διαλυμένες πάντα μέσα στο τσάι μας. Λοιμώξεις του πεπτικού |Αναμιγνύουμε ίσα μέρη από Αχιλλέα, μέντα (Menta piperita) και Καλογιάννη (Nepeta cataria). Φτιάχνουμε ένα αφέψημα με 2 κουταλάκια του γλυκού από το μίγμα σε 1 φλιτζάνι νερό. Πίνουμε 2 φορές την ημέρα. Ρύθμιση εμμήνων|Για κοπέλες που έχουν άτακτο ρυθμό εμμήνων να πίνουν έγχυμα από μίγμα Αχιλλέα, χαμομήλι και μελισσόχορτο, σύμφωνα με τη φαρμακολογία Κωστή. Κρυολόγημα |Αναμιγνύουμε  ίσα μέρη Αχιλλέας, μέντας και κουφοξυλιάς. Φτιάχνουμε έγχυμα βάζοντας ένα κουταλάκι από το μίγμα σε ζεστό νερό για 10 με 20 λεπτά. Πίνετε 3 φορές την ημέρα, πρωί, μεσημέρι και βράδυ από 1 φλιτζάνι. Υψηλός πυρετός|Φτιάχνουμε έγχυμα με 1 κουταλάκι Αχιλλέα, 1 κουταλάκι ευπατόριο (Eupatorium perfoliatum),1 πρέζα τσίλι (Capsicum frutescens),1 φλιτζάνι νερό. Βράζουμε το μίγμα για 5 λεπτά και το πίνουμε ζεστό. Μπορούμε να πιούμε έως 4 φλιτζάνια την ημέρα. Ουροποιητικό Σύστημα|Πίνουμε 30 στ. βάμμα αχιλλέας μέσα στο τσάι μας, 3 φορές την ημέρα.

Αψιθιά

 

Είναι διεγερτικό του πεπτικού, δηλαδή εξαιρετικά χρήσιμο φάρμακο για αυτούς που έχουν κακή πέψη. Αυξάνει την οξύτητα του στομάχου και την παραγωγή της χολής και βελτιώνει την πέψη και την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών, βοηθώντας έτσι σε άλλες παθήσεις

Γενικά, το φυτό, σε μέτριες δόσεις, ερεθίζει το στομάχι, αυξάνει την όρεξη, διευκολύνει την πέψη, επιταχύνει την κυκλοφορία του αίματος, προκαλεί εκκρίσεις, συντελεί στο αδυνάτισμα και χωνεύει τα λίπη. Στη θεραπευτική, χρησιμοποιούνται οι σπόροι Αψιθιάς. Βοηθά στην πέψη και στο αδυνάτισμα.  Έχει ευεργετική δράση στους διαβητικούς και βοηθά στην καταπολέμηση των ρευματισμών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση της αναιμίας, ως αντιπυρετικό, ενώ έχει και διουρητικές ιδιότητες. Εξωτερικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως αντισηπτικό.

Καταπολεμά την επιληψία, ζαλάδες, λιποθυμίες. Αυξάνει την παραγωγή χολής. Σταματά τη διάρροια, εμετούς. Βοηθά στο αδυνάτισμα και την ανεπάρκεια ήπατος.

 

Χρήση: Έγχυμα με 1-2 κουταλάκια του γλυκού ξηρό βότανο σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό και το αφήνουμε για 10-15 λεπτά.

Εσωτερικά, χρησιμοποιείται σε μορφή σκόνης 0,5-2 γρ. ως στομαχικό και 4-10 γρ. ως σκωληκοκτόνο.

Σε περιπτώσεις επιληψίας και σπασμών χρησιμοποιείται σκόνη από τις θρυμματισμένες ρίζες της αψιθιάς, από 1- 3 κουταλάκια του καφέ την ημέρα, μόνη της ή με λίγη ζάχαρη

 

Βασιλικός|

Διώχνει τους νευρικούς πονοκεφάλους. Για το φαγητό, ανοίγει την όρεξη. Βοηθά στην αδύνατη μνήμη, μελαγχολία, άγχος, ζαλάδες, εντερικές διαταραχές και τυμπανισμό της κοιλιάς. Είναι χωνευτικό και καταπολεμά Πονόκοιλο, Ζαλάδα, Ναυτία και Κρυολόγημα

 

 

 

 

 

Βαλεριάνα 
  

Είναι ηρεμιστικό,υπνωτικό και αγχολυτικό φυτό. Διώχνει αϋπνίες, νεύρα, άγχος, ημικρανίες, νευρασθένεια, πονοκέφαλο, καούρες του στομαχιού. Αναλυτικά: Καταπολεμά την αϋπνία και βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου. Έχει αγχολυτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες και κατευνάζει την υπερένταση, τις νευρώσεις, το νευρικό άσθμα, την επιληψία και την ταχυκαρδία. Θεωρείται χρήσιμη σε περιπτώσεις αρθρίτιδας, υπέρτασης, κολικών, ρευματικών πόνων, ημικρανίας, πονόδοντου και δυσμηνόρροιας. Προσοχή! Οι μεγάλες δόσεις βαλεριάνας προκαλούν κακοδιαθεσία. Αντεδείκνυται σε γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού καθώς και σε άτομα που πάσχουν από ήπια κατάθλιψη.

 

 

 

Δάφνη:

 

Για τα φαγητά. Η σκόνη ξερών δαφνόφυλλων σταματάει την αιμορραγία της μύτης. Δυναμώνει τα μαλλιά και τα βάφει μαύρα, σταματά την τριχόπτωση. Ανακουφίζει τους πόνους από ρευματισμούς και αρθριτικά.

 

 

 

 

 

 

Δεντρολίβανο:
 

Για κολίτιδα, διάρροια, βρογχίτιδες, άσθμα και γρίπη, εντερικές διαταραχές, ρευματισμούς. Τονώνει την όρεξη.

 

 

 

 

 

 

 

 

Δυόσμος:
 

Για το φαγητό, τη χοληστερίνη, αϋπνίες, κράμπες, ξερόβηχα, αμυγδαλίτιδα. Για πόνους δοντιών, ρευματισμούς. Συνιστάται σε περιπτώσεις δυσπεψίας και διάρροιας, επίσης στρώνει τ στομάχι μετά από εμετό. 

 

 

 

 

 

 

 

Δίκταμο:
 

Καταπραΰνει τους πόνους του στομαχιού και των εντέρων. Σε πονοκεφάλους, πονόδοντους και σκορβούτο. Είναι διουρητικό, βοηθάει τις γυναίκες να γεννούν πιο εύκολα και γρήγορα

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ευκάλυπτος:
 

Είναι χρήσιμο για τους διαβητικούς γιατί έχει υπογλυκαιμική δράση. Κατεβάζει τον πυρετό. Καταπραΰνει το βήχα, άσθμα, γρίπη, βρογχίτιδες, τις νευραλγίες και τον πονόλαιμο. Κατάλληλο για εισπνοές σε ιγμορίτιδα και βρογχικά. Όταν βράζουμε ευκάλυπτο, οι ατμοί ιονίζουν την ατμόσφαιρα του δωματίου και την κάνουν υποφερτή από το νέφος.

 

Ζαμπούκος:
 

Χρησιμοποιείται σε νευραλγίες. Για κυστίτιδα, αμυγδαλίτιδες, πονόματο, πονόδοντο, φαρυγγίτιδα και πονόλαιμο. Καθαρίζει το αίμα. 

 

Θυμάρι:
 

Είναι κατάλληλο για το άγχος, κυκλοφορικό, κατάθλιψη, ημικρανίες, νεύρα. Απαραίτητο για τους υποτασικούς, για γρίπη, κρυολογήματα, βήχα και άσθμα. Καλό για δερματοπάθειες, λευκόρροια, επουλώνει τις πληγές, σπυριά και εγκαύματα.

 

Θρούμπι:
 

Για το στομάχι, ναυτία, ξινίλα, ανοίγει την όρεξη. Βοηθά στην αϋπνία, αρθριτικά, ρευματισμούς, άσθμα, βήχα. Σταματάει τους κολικούς και τη διάρροια. Χρήσιμο σε πνευματική και σεξουαλική ατονία.

 

Ιβίσκος:
 

Για χοληστερίνη, τριγλυκερίδια, κυκλοφορικό, ζάχαρο-διαβήτη, αδυνάτισμα, πονοκέφαλο.

 

 

 

Κάρδαμο: 
 

Περιέχει βιταμίνες, ιώδιο, σίδηρο, ασβέστιο, είναι καρδιοτονωτικό, καθαρίζει το αίμα και αφαιρεί φακίδες και πανάδες.

 

Καλέντουλα:
 

Δυναμώνει την καρδιά. Κατάλληλο για το συκώτι, ουρική αρθρίτιδα, πρηξίματα και δερματικές παθήσεις. 

 

Λουΐζα:
 

Διώχνει τον πονοκέφαλο, τον πονόματο, τους πόνους των ρευματισμών. Κάνει καλό στις στομαχικές ανωμαλίες, βοηθάει στις δίαιτες αδυνατίσματος. Πολεμάει την αϋπνία που προέρχεται από νευρική κούραση. 

 

Λαδανιά:
 

Χρησιμοποιείται ως καταπραϋντικό, σπασμολυτικό για την αντιμετώπιση της αϋπνίας της διάρροιας, του πονόδοντου, για εντριβές στα κρυολογήματα και στις βρογχίτιδες, για τα άλατα και τον τέτανο.

 

Λεβάντα:
 

Για κάθε πόνο, ακόμα και της καρδιάς, για ημικρανίες, πονοκεφάλους, κακή χώνεψη και λιποθυμία. Επουλώνει πληγές, εγκαύματα, ακμή, ψώρα. Κατεβάζει την υπέρταση, λιγοστεύει την ταχυπαλμία. Χρησιμοποιείται ακόμη για το σκόρο στα ρούχα.

 

Μαντζουράνα: 
 

Καταπολεμά το άγχος, πονοκεφάλους, κρυολόγημα, αμυγδαλές, αϋπνίες. Βοηθάει τον οργανισμό να διώξει τις τοξίνες, τα πρηξίματα, δυσπεψία και πονόκοιλο.

 

Μαραθόσπορος:
  

Ανακουφίζει τα αρθριτικά, άσθμα, βήχα, τυμπανισμό, πόνους της κοιλιάς, ολιγουρία, σταματά τον εμετό. Βοηθάει στο αδυνάτισμα.

 

Μελισσόχορτο:
 

Τονωτικό για την καρδιά, τον εγκέφαλο, το πεπτικό σύστημα, τη μελαγχολία. Καταπραϋντικό σε νευρασθένειες, ζαλάδες, βουητό στα αυτιά, άσθμα, νευραλγίες των δοντιών και των αυτιών. Ανακουφίζει από τον τυμπανισμό της κοιλιάς, πόνους από τσιμπήματα σφήκας και άλλων εντόμων.

 

Μέντα:
 

Εξαιρετικά αντισηπτική, καταπολεμά δραστικά το συνάχι, βήχα, βρογχίτιδα, πονόλαιμο και τη γρίπη. Είναι χωνευτική και έχει την ιδιαιτερότητα να είναι ηρεμιστική σε μικρή δόση και αφροδισιακή σε μεγάλη δόση. Τσάι με μέντα είναι χωνευτικό και τονωτικό.

 

Μολόχα:
 

Για άσθμα, βήχα, λαρυγγίτιδα, πονόλαιμο.

 

Πασιφλόρα:
 

Είναι καταπραϋντικό για νεύρα, άγχος. Ηρεμιστικό και τονωτικό σε υπερκόπωση. Ελαττώνει ελαφρά την αρτηριακή πίεση

.

 

Παλιούρι
 

Για δυσκοιλιότητα.

 

Πικροδιαλέτα:
 

Κατεβάζει το ζάχαρο και τα τριγλυκερίδια.

 

Πολύκομπο:

Σκοτώνει τα σκουλήκια και παράσιτα των εντέρων. Σταματάει την αιμορραγία της μύτης και αιμορροΐδων. Επουλώνει τις πληγές και έλκη. Χρησιμοποιείται για κολικούς, πέτρα στα νεφρά.

 

Πολυτρίχι:
 

Είναι τονωτικό των μαλλιών και σταματάει την τριχόπτωση και την πιτυρίδα. Ανακουφίζει σε βρογχίτιδες, καταρροή, ξερόβηχα, άσθμα και κρυολογήματα.

 

Ρίγανη:
 

Για το φαγητό, πόνους δοντιών και ρευματισμών, εντερικές διαταραχές και πόνους στην κοιλιά. Κόβει την ευκοιλιότητα.

 

Σπαθόχορτο ή βάλσαμο
  

Καταπραϋντικό σε πνευμονικές ενοχλήσεις. Για μελαγχολία, αϋπνία, έλκος στομάχου, παράσιτα των εντέρων, δυσπεψία. Για εγκαύματα, πληγές, δαγκώματα εντόμων.

 

Σκορπίδι:
 

Διαλύει τις πέτρες των νεφρών. Είναι αποχρεμπτικό, καταπραϋντικό, διουρητικό.

 

Σιναμικίνη:
 

Για τη δυσκοιλιότητα.

 

Ταραξάκο:
 

Για τη χοληστερίνη, ερεθισμούς του δέρματος, πρηξίματα, καούρες στο στομάχι, πόνο στο συκώτι, αρθρίτιδα, διαβήτη και πυρετό.

 

Τίλιο:
 

Ηρεμιστικό των νεύρων, ημικρανίες, νευραλγίες, ζαλάδες, αϋπνίες. Για βήχα, κρυολογήματα, εμετό, ρευματισμούς, αρθριτικά, δυσπεψία.

 

Τσάι του βουνού:
 

Για γρίπη και πονόλαιμο. Τονωτικό του σώματος και του εγκεφάλου, κάνει καλό στην αρτηριοσκλήρωση, πονοκέφαλο, ευκοιλιότητα και μεσογειακή αναιμία.

 

Τσουκνίδα:
 

Διαλύει το ουρικό οξύ. Πολύτιμο για τις πέτρες στη χολή. Είναι καλό για αιμορραγίες, αιματουρία, αναιμία, ατονία του σώματος, αρθριτικά, κυστίτιδα, διάρροιες. Επίσης, αυξάνει το γάλα της μητέρας που θηλάζει και σταματά τη τριχόπτωση.

 

Ύσωπος:
 

Χρησιμοποιείται για πίεση, άσθμα, δυσπεψία, για πόνους περιόδου, για γαργάρες κατά του πονόλαιμου και ως δυναμωτικό των νεύρων.

 

Φασκόμηλο:
 

Ηρεμεί τα νεύρα. Γα κατάθλιψη, φαρυγγίτιδα, βήχα, βράχνιασμα, λαιμό, υπόταση, διάρροια, αμυγδαλές, δαγκώματα εντόμων. Πολύτιμο για όσους ιδρώνουν τα χέρια τους και οι μασχάλες. Για κυκλοφορικά προβλήματα. Σταματάει το γάλα στις γυναίκες που θηλάζουν και την τριχόπτωση.

 

Χαμομήλι:
 

Ηρεμιστικό των νεύρων, ημικρανίες, νευραλγίες, ζαλάδες και αϋπνίες. Επουλώνει εγκαύματα και σπυριά. Ανακουφίζει από αναφυλαξία, φαγούρα, πονόδοντο, βήχα, κρυολογήματα, τυμπανισμό, αιμορροΐδες, κράμπες, πόνο των αυτιών και πληγές στο στόμα.